دوبیتی های روستای کهن(بخش اول)
همانطور كه در بخش هاي اول و دوم پيشگفتار دوبيتي ها ذكر كرديم ضمن مطالعه ي چندكتاب موجود و قابل دسترس در مورد دوبيتي هاي ايران، وجوه اشتراك فراوان بين اين دو بيتي ها كاملا مشهود بود.همچنين تعداد زيادي از دوبيتي هاي گردآوري و چاپ شده در هر كتاب و نوشته اي تكراري هستند. اما احتمال اين كه هنوز پاره اي از دوبيتي ها در بعضي مناطق ايران وجود داشته و بصورت نوشتاري در نيامده باشد نيز وجود دارد.در بازخواني دقيق و بررسي تطبيقي اين دوبيتي ها مي توان تكراري هاي آن را مشخص و نسبت به دسته بندي و حتي بوم شناسي آنها نيز اقدام كرد.اين كار درخور حوصله ي فعلي اين وبلاگ نيست .شايد اگر توفيق و فرصتي حاصل شد در آينده به اين كار (حد اقل فراخور دوبيتي هاي كوهبنان - زرند) پرداخته شود .
در كتاب «گذري بر فرهنگ عامه مردم خرمدشت و سبز دشت» نوشته آقاي علي اكبر عربي قريه علي تعداد قابل توجهي دوبيتي جمع آوري شده كه پاره اي از اين دوبيتي ها تكراري نبوده و به لحاظ بوم شناسي نيز ارزشمند مي باشند. آقاي عربي در كنار پژوهش هاي خود در رابطه با موضوعات مختلف مردم اين منطقه بطور قطع بايد تلاش فراواني راصرف گرد آوري اين دوبيتي ها نموده باشند كه جاي تقدير دارد.در جاي خود تعدادي از دوبيتي هاي موجود در اين كتاب را در اين وبلاگ خواهيم آورد.وجود اين دوبيتي ها و همچنين دوبيتي هايي كه همراه با درج حروف لاتين ( تقريبا آوانويسي) در زير مي آوريم ،گواه صادقي است بر اين ادعا كه هنوز در گوشه و كنار كشورمان دوبيتي هايي وجود دارند كه نوشته نشده اند و بصورت شفاهي در بين مردم خوانده مي شوند. اين دوبيتي ها قدري در زبان و نوع مضامين خود با آنچه در ديگر كتابهاي دوبيتي چاپ شده آمده متفاوت مي باشند.اگر اين موضوع يعني يافت نشدن نمونه هايي از اين دوبيتي ها در ديگر مناطق صادق باشد .آن وقت مي توان در مورد ميزان ارزش گزاري آنها سخن گفت .
دوبيتي هاي زير به روايت مرحوم آقاي حسين محمودي كهن (حسين ميرزا) است كه از روي نوارتوسط فرزند ايشان آقاي محمد علي محمودي كهن بر روي كاغذنوشته شده و پس از ويرايش وتايپ در اين جا درج مي شود .لازم به ذكر است براي كمك به سهولت در خواندن صحيح كساني كه با گويش مردم روستاي كهن آشنا نيستند سعي شده دوبيتي ها با حروف لاتين نيز نوشته شود.
معادل حروف لاتين عبارتند از:
آ =â ج= j ژ =ž ل = l ِا = e
ش = š ح ،ه = h س،ص،ث = s م = m
چ = č د =d ف = f ن = n
خ = x ز،ذ،ض = z ك = k و = v
غ ،ق=q ر =r گ = g ي = y
(واكه هاي مركب: او = ou اي = ey)
بيابون تا بيابون بيد خونه ي من نيومد كاغذي از جانونه ي من
نيومد كاغذي تا من بخونم تسلي شه دل ديوونه ي من
Byyâbun tâ byyâ bun byd xouneye man
Nayumad kâqazy az jânouneye man
Nayumad kaqazy tâ man bexunam
Tasalâ še dele dyvouneye man
الا دختر كه مي خوام خاطرت رو به برگ گل ببرم چادرت رو
كه برگ گل نباشه برگ ريحون به خاكستر نشونم دشمنونت رو
Alâ douxtar ke my xâm xâteret ro
Be barge goul beboram čâdorat ro
Be barge goul nabâžâše barge reyhoun
Be xâkestar nešounam doučâšmanounet ro
ستاره از كنار ماه بردن سر يار مرا از راه بردن
الهي خير نبينن قومدونش سرشب گفتن و سحر گاه بردن
Setâre az kanâre mâh bourdan
Sare yare marâ az râh bourdan
Elâhy xeyr nabynan qoumedouneš
sare šab gouftano sahargâh bourdan
عزيزم خدمتت رو كم نكردم زدي تيري كه شونه خم نكردم
زدي تيري از اون تيراي كاري كه ماند بر شونه ي من ياذگاري
Azyzam xedmatet rou kam nakerdam
Zady tyry ke šoune xam nakerdam
Zady tyry az own tyrâye kâry
Ke mânad bar šowneye man yâdegâry
گلي دارم نشون كس نمي دم خريدم گوهري واپس نمي دم
خريدم گوهري بهر بزرگون كه همچين نازنيني از دس نمي دم
Gouli dâram nešune kas namy dam
Xarydam gowhary vâ pas namydam
Xarydam gowhary bahre bouzurgown
Ke hamčyn nâzanyny az das namydam
شب است و آسمون پر از ستاره چرا دلبر زما كرده كناره
برين از باغبون گل بپرسين چرا بلبل به سيل گل نيومد
Šab ast o âsemoun pour az setâre
Čerâ delbar ze ma kerde kenâre
Beryn az bâqeboune goul bepoursyn
Čerâ boulboul be sayle goul nayoumad
از اينجا تا به كرمون سه گداره گدار اولي نقش و نگاره
گدار دومي مخمل بپوشم گدار سومي ديدارياره
Az eynjâ tâ be kermoun se qoudâra
Qoudâre avaly naqš o negâra
Qoudâre douvomy maxmal bepoušam
Qoudâre sevoumy dydâre yâra
خوشا روزي كه با هم مي نشستيم قلم بر دست و كاغذ مي نوشتيم
قلم مي شكست و كاغذ باد مي برد مگر نومه ي جدايي مي نوشتيم
Xoušâ ruzy ke bâ ham my nešastym
Qalam bar dast o kâqaz my neveštym
Qalam my škast o kaqaz bâd my bourd
Magar noumeye jodâey my neveštym
شبي كه من شدم مهمون خاله دلم از ُگشنگي اومد به ناله
چرا غم مي خوري اي جون خاله كه نون در سفره و ماس در پياله
Šaby ke man šoudam mehmoun xâla
delam az gošnegy oumad be nâla
čerâ qam my xoury ay joune xâla
ke noun dar soufre o mas dar pyyâla
شب اول به كوي كوهبنونم شب دوم به شور كاي ميونم
شب سوم به طرز لاله زارم شب چهارم به راور تنگ يارم
abe aval be koye kohbanounamš
abe dovom be šourkâye miyoš
abe savom be tarz lâlezâramš
abe čahârom be râvar tange yâraš
حسينا مي دويد من مي دويدم حسينا مي نشست من مي رسيدم
دو تا خال سياه كنج لبونش اگر اون مي فروخت من مي خريدم
Hussinâ my davyd man my davydam
Hussina my nešast man my rasydam
Dou ta xâle syyâ kunje labuneš
Agar own my foruxt man my xarydam
دلم تنگه چو ابري هم كشيده رخم زرده به كاهي نم كشيده
بياييد قوم دون دورم نشينيد سر و كارم به تنهايي كشيده
Delam tange čou abry ham kašyda
Roxam zarda ba kâhy nem kašyda
Biyâeyd qowmedon dowram nešynyd
Sar o kâram be tanhâey kašyde
دلم مي خواد از اينجا پر بگيرم زمين كربلا لنگر بگيرم
زمين كربلا يا شاه مردان سراغ از اكبر و اصغر بگيرم
Delam my xâd az eynjâ par begyram
Zamyne karbalâ langar begyram
Zamyn karbalâ ya šâhe mardân
Sorâq az akbar o asqar begyram
بيا دلبر برايم دلبري كن چكش َور دور برايم زرگري كن
چكش َور دور بريم هر دو به شيراز خو ِدت انگشتر و ما رو نگين كن
Biyâ delbar barâyam delbary kon
Čakouš var dour barâyam zargary kon
Čakouš var dour barym har do beh šyrâz
Xoudet angouštar o mâ rou negyn kon
سيه چشمي كه گندم پاك مي كرد منو مي ديد و گريبون چاك مي كرد
منو مي ديد و اشكاش شيبه مي شد خو ِد دسمال كتونش پاك مي كرد
Siyah čašmy keh gandoum pâk my kerd
Manou my dyd o garyboun čâk my kerd
Manou mydyd o aškâš šybeh my šoud
Xoude dasmâle katouneš pâk my kerd
غريبي سخت مرا دلگير داره فلك بر گردنم زنجير داره
فلك از گردنم زنجير َور دار كه غربت خاك دومنگير داره
Qaryby saxt marâ delgyr dara
Falak bar gardanam zanjyr dâra
Falak az gardanam zanjy var dâra
Ke qourbat xâke dâmangyr dâra
بزن ني زن كه ني آواز داره َمقوم سرحداي شيراز داره
بزن ني زن مقوم از ني نگردون به هر سازي كه دلبرناز داره
Bezan ney zan ke ney âvâz dâra
Maqoume sarhadâye šyrâz dâra
Bezan ney zan maqoum az nay nagardoun
Be har sâzy ke delbary nâz dare
عزيزو مادرم زاد مادرم زاد كه كاشكي مادرم منو نمي زاد
مرا زاد و شير رحمتم داد بزرگم ِِِكرد و دست زحمتم داد
Azyzew mâdaram zâd mâdaram zad
Ke kâšky mâdaram manou nemy zâd
Marâ zâdou šyre rahmatam dâd
Bouzourgam kerd o daste zahmatam dâd
ترا مي خوام وگرنه يار بسيار گلي مي خوام و گرنه خار بسيار
گلي مي خوام كه در سايش نشينم و گرنه سايه ديوار بسيار
Touro my xâm va garna yâr besyâr
Gouly my xâm va gar na xâr besyâr
Gouly my xâm ke dar sâyaš nešynam
Va gar na sâyye dyvâr besyâr
فقط چند سالی از دوران کودکیم را در کهن گذرانده ام . اما هر بار که بسراغ خاطراتم می روم جذاب ترین و دلنشین ترین آنها را در همین چند سال کوتاه می یابم. تصویر روستایی تقریبا بزرگ با مردمانی خون گرم و پر تلاش، همیشه پس زمینه ی زیبای تمامی خاطرات من را می سازد . برای دیدن مردمش،مناظر خاطره بر انگیز "سر استخر" ، " در اشکفت"، و "هندگو"، "کمرسبل "و ... همیشه بیقرارم...